زیره سبز کرمان

گیاهی کوچک، علفی به ارتفاع ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر و دارای ریشه دراز باریک به رنگ سفید و ساقه ای راست و منشعب به تقسیمات دو تایی است منشأ اولیه آن ناحیه علیای مصر و سواحل نیل بوده است ولی امروزه به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه، عربستان، ایران، و نواحی مختلف می‌روید و یا در این نواحی پرورش می‌یابد.

برگهای آن متناوب، شفاف، بی کرک، منقسم به بریدگیهای بسیار نازک و ظریف ولی دراز و نخی شکل است. گلهائی کوچک، سفید یا صورتی رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد. میوه آن بیضوی کشیده، باریک در دو انتها، بسیار معطر، به طول ۶ میلی متر، به قطر ۵/۱ میلی متر و پوشیده از تارهای خشن است.بعضی از واریته های این گیاه میوه های عاری از تار دارند.رنگ میوه بر حسب واریته های مختلف گیاه ممکن است زرد تیره یا خرمائی مایل به سبز و یا خاکستری باشد.

کشت زیره سبز توسط بذر و مستقیماً در زمین اصلی صورت می‌گیرد. مدتی قبل از کاشت زمین را باید آبیاری نمود. بذرها را می‌توان پس از مخلوط کردن با ماسه نرم به صورت دست پاش در سطح زمین پاشید در بعضی نقاط زیره سبز را به صورت ردیفی کشت می‌کنند.برای افزایش قوه رویشی بذرها را باید به مدت ۲۴ تا ۳۶ ساعت در آب خیس نمود.

پس از کاشت بلافاصله باید زمین را آبیاری کرد. آبیاری نباید شدید باشد تا بذرها شسته شود و در مرکز کرتها متراکم شود.دومین آبیاری باید ۸ تا ۱۰ روز پس از اولین آبیاری انجام گیرد. رویش بذرها پس از دومین آبیاری آغاز می‌شود. چنانچه منطقه کشت از دمای بالایی برخوردار باشد باید ۵ تا ۶ روز پس از دومین آبیاری مجدداً گیاهان را آبیاری نمود. این آبیاری سبب می‌شود تا رویش بذرها تکمیل شود گیاهان را باید هر ۱۲ تا ۲۰ روز (بسته به شرایط آب و هوائی) آبیاری کرد. اضافه کردن ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت ۴۰ تا ۵۰ روز پس از کشت به همراه آبیاری سبب افزایش عملکرد می‌شود.

محصول معمولاً ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز پس از کشت آماده برداشت می‌شود از اردیبهشت تا اوایل خرداد می‌توان زیره سبز را برداشت نمود. عمل برداشت معمولاً با دست انجام می‌گیرد. گیاهان را با دست از ریشه بیرون کشیده یا با داس برداشت می‌کنند. سپس‌ آنها را باید خشک نمود. پس از بوجاری باید بذرها را از سایر اندام ها جدا و با استفاده از جریان هوا‌ آنها را تمیز و بسته بندی کرد.

عملکرد بذر بسیار متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. از هر هکتار ۸/۰ تا ۱ تن بذر تولید می‌شود.

درحال حاضر تولید سالانه این محصول در کشور۲۰هزار تن است و استان های خراسان، کرمان، سمنان و آذربایجان شرقی از مراکز عمده تولید این محصول در کشور به شمار می‌روند. اما در سال های اخیر ایران با ثبت رکورد صادرات ۸۰ هزار تن محصول زیره سبز تنها در یک سال و همچنین قدمت ۱۵۰ ساله تولید سنتی محصول یادشده، یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده و صادرکننده محصول زیره به بازارهای جهانی بوده است. محصول زیره ایران همچنین از مرغوبیت بالاتری نسبت به سایر کشورها از جمله هند برخوردار است، به طوری که از افزایش قیمت حدود ۵ تا ۱۰ درصدی نسبت به سایر رقبای تولیدکننده این محصول بهره می‌برد اما در سال ۱۳۹۲ به دلیل شرایط نامناسب جوی، برداشت محصول زیره نسبت به سال ۱۳۹۱ با کاهش ۴۲ هزار تنی مواجه شد که این امر منجر به رقابت ۳ کشور هند، ترکیه و افغانستان برای تصاحب بازار زیره صادراتی ایران شده است. البته در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ نخستین قرارداد آتی زیره سبز در تالار معاملات مشهد آغاز به کار کرد و وارد بازار معاملات بورس ایران نیز شد. زیره ایران از نظر اسانس گیری در دنیا بی نظیر است و با خلوص ۹۹ درصد تولید می‌شود

مصارف زیره سبز :

جزء اصلی پودرهای کاری و چیلی است و به عنوان طعم دهنده در محصولات غذایی – تجاری متنوعی به کار می‌رود. از خواص زیره سبز استفاده از روغن آن از طریق تقطیر با بخار آب، برای مزه دار کردن نوشیدنی ها، دسرها و چاشنی ها است و همچنین جزء معطر کرم ها، لوسیون ها و برخی عطریات است.

تفاوت زیره سبز و سیاه :

زیره سبز را با رنگ سبز روشن و زیره سیاه را با رنگ سیاه می‌شناسند. زیره سیاه، باریک تر و عطر بیشتری دارد اما زیره سبز حجیم تر و عطر کمتری دارد.

جنس، گونه، نوع اسانس و ترکیبات گیاه زیره ی سبز با زیره ی سیاه کاملاً متفاوت است و اثرات دارویی‌ آنها نیز در بعضی موارد تفاوت دارد؛ به همین دلیل میزان مصرف‌ آنها نیز متفاوت خواهد بود. مقدار مصرف زیره ی سیاه، که در بسیاری از غذاها مصرف می‌شود، می‌تواند ده برابر زیره ی سبز باشد.

بوی متفاوت این دو نوع زیره( سبز و سیاه ) نیز به دلیل متفاوت بودن ترکیبات اصلی اسانس‌ آنها است.

• طبیعت زیره سبز گرم و خشک است.
• گیاه زیره سبز دارای خاصیت آنتیاکسیدانی بسیار زیاد است.
• زیره سبز خاصیت افزایش شیر مادر را در دوران شیردهی دارد.
• زیره سبز ضد تومور، ضد صفرا، ضد باکتری و ضد عفونی کننده است.
• از خواص زیره سبز ضد باروری و سقط کنندگی است.
• برای درمان برونشیت از دمنوش زیره سبز استفاده کنید.
• برای برطرف کردن سوء هاضمه دم کرده زیره سبز مفید است.
• از خواص زیره سبز برطرف کردن ترشحات زنانگی (ترشحات واژن) است.
• برای رفع نفخ روده و معده میتوانید دم کرده زیره را تنقیه کنید.
• از مخلوط زیره سبز با عسل در موارد ابتلا به دل درد استفاده میشود.
• یکی از خواص زیره سبز برطرف کردن دل درد و نفخ کودکان شیرخوار است، به این منظور چند قطره اسانس زیره سبز را با روغن بادام مخلوط کنید و با آن شکم نوزاد را ماساژ دهید.
• زیره سبز را در غذاهای نفاخ به ویژه حبوبات استفاده کنید.
• برای رفع قطرهای ادرار کردن زیره را تفت دهید و پس از کوبیدن با آب بخورید.

عوارض جانبی مصرف بیش از اندازه زیره سبز

1-سوزش سر دل

زیره به عنوان یک درمان خوب برای بسیاری از مشکلات گوارشی است. زیره به عنوان یک تسهیل کننده خروج گاز معده از دستگاه گوارش شناخته می‌شود. اما در عین این خواص درمانی ممکن است موجب یک سری دیگر از مشکلات گوارشی گردد. سوزش سر دل یکی از این مشکلات است که ممکن است با مصرف بیش از اندازه زیره بروز کند.

2 - آسیب به کبد

روغن موجود در دانه زیره به شدت ناپایدار است و مصرف بیش از اندازه زیره در دوره زمانی طولانی مدت می‌تواند سبب آسیب به کبد و کلیه ها شود. از این روغن در حیوانات برای جلوگیری و یا درمان اسپاسم عضلانی استفاده می‌شود.

3 - آروغ زذن

اثر ضد نفخ زیره ممکن است سبب آروغ زدن نیز شود. علت آروغ زدن در بیشتر موارد به سبب ورود هوا به همراه غذا یا نوشیدنی به معده است. بنابراین گاز روده و معده از طریق دهان خارج می‌گردد. هرچند آروغ زدن مشکل خاصی نیست اما ممکن است سبب خجالت زدگی شود!

4 - سقط جنین

مصرف بیش از اندازه زیره ممکن است سبب سقط جنین در زنان باردار و یا القا زایمان زودرس شود. بنابراین زنان باردار نباید مقادیر زیادی از این دانه را استفاده کنند.

5 - کاهش قند خون

مصرف مقادیر زیاده زیره موجب کاهش قند خون می‌گردد. در مواردی مانند اعمال جراحی که حفظ قند خون ضروری است این مساله اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اگر شما در آینده عمل جراحی در پیش دارید حداقل دو هفته قبل از عمل مصرف زیره را متوقف کنید تا در هنگام عمل جراحی دچار مشکل افت قند خون نشوید.

6- قاعدگی سنگین

مصرف مقادیر زیاد از دانه زیره منجر به خونریزی زیاد در دوران قاعدگی می‌گردد. در این دوران بهتر است با احتیاط مصرف شود.

7 - اثرات اعتیاد آور
مقادیر بیش از اندازه زیره می‌تواند اعتیاد آور باشد چرا که زیره دارای خواص مخدر است. همچنین می‌تواند منجر به خواب آلودگی ، حالت تهوع و مخدوش شدن ذهن شود.

8 - دیابتی ها زیره نخورند!
همانطور که گفته شد زیره به سرعت موجب کاهش قند خون می‌شود. افرادی که دیابت دارند باید قند خون شان همواره کنترل شود و نوسان قند خون به هیچ عنوان برای سلامتی شان خوب نیست. بنابراین دیابتی ها زیره را مصرف نکنند و یا اگر مجبور به مصرف هستند حتما اعتدال را رعایت کنند.

9 - آلرژی
مصرف بیش از اندازه زیره موجب خارش پوست و آلرژی می‌شود. افرادی که آلرژی دارند اگر مجبور به استفاده از زیره هستند حتما در مقادیر کم از این دانه مصرف کنند.

دانه های زیره ی سبز حاوی تا ۵ درصد اسانس، ۲۲ درصد چربی، تعداد زیادی اسید آمینه ی آزاد، تعدادی فلاونوئیدهای گلوکزیدی از جمله مشتقاتی از آپی ژنین و لوتئولین است.
ترکیبات اصلی، اسانس آلدهیدی هستند که تا ۶۰ درصد آن را تشکیل می‌دهند.
کومین آلدهید مهم ترین جسم اسانس زیره ی سبز است. چنانچه دانه ها پودر شوند، اسانس آن تا حدود ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و در صورتی که مدت آسیاب کردن بیش از یک ساعت باشد، کاهش میزان اسانس از این هم بیشتر خواهد بود.
ترکیبات دیگر اسانس هیدروکربن های منوترپنی و سس کویی ترپنی است.
یکی از بهترین نشانه های مرغوبیت و کهنه نبودن دانه ها، وجود دو جسم کومین آلدهید و ۳- پارامنتن ۷- آل به مقدار قابل توجه در اسانس زیره ی سبز است.

- زیره سبز را با رنگ سبز روشن و زیره سیاه را با رنگ سیاه می‌شناسند. زیره سیاه، باریک تر و عطر بیشتری دارد اما زیره سبز حجیم تر و عطر کمتری دارد.

- زیره باید عاری از خاک و بهار باشد یا اصطلاحا تمیز و خوش رویت باشد.

- دارای پوست زیره نباشد و مغزه زیره کاملا رویت شود. مغزه زیره منقش به خطوط راه راه های روشن تر است.

- زیره مرغوب می‌بایست دارای دانه های یک دست، یک شکل،حجیم و یک اندازه باشد.

(چنانچه شما مخاطب محترم برای این بخش مطلب جدیدی دارید در بخش نظرات عنوان فرمایید. با تشکر)

زیره سبز را در غذاهای نفاخ به ویژه حبوبات استفاده کنید. زیره در دو نوع سیاه وسبز وجود دارد که خواص یکسان اما مورد مصرف متفاوتی دارند. زیره سبز به دلیل عطر ملایم و گرمش، مستقیما در غذا استفاده می‌شود، اما زیره سیاه معمولا در پلو کاربرد دارد. زیره سبز، به صورت پودر در تهیه انواع سس گوشت کاربرد دارد، چون علاوه بر عطر خوش، خاصیت باکتری زدایی دارد و یک قارچ کش قوی است.

مقادیر مجاز مصرف زیره سبز:

مصرف هر نوبت زیره ی سبز را بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ میلی گرم توصیه کرده اند که می‌تواند تنها یا همراه با گیاهان دیگر و یا ادویه جات مصرف شود.
این میزان معادل با ۱۰ عدد دانه می‌شود. اسانس آن را می‌توان ۰/۰۶تا۰/۲ میلی لیتر در یک نوبت مصرف کرد.

طرز تهیه زیره پلو

مواد لازم

• برنج 2 لیوان
• زیره سیاه 3 قاشق غذاخوری
• کره و روغن و نمک به مقدار لازم

طرز تهیه: زیره را 30 دقیقه در مقداری آب خیس دهید سپس ابکشی کنید.

برنج را به همراه چند لیوان آب و مقداری نمک داخل قابلمه بریزید. روی حرارت متوسط قرار دهید تا بجوشد و نرم شود؛ سپس با اب سرد ابکشی کنید ( زمانی باید برنج را ابکشی کنید که وقتی دانه برنج را میان دو انگشت میفشارید اطراف آن نرم و مغز برنج کمی خام باشد ).

برنج ابکشی شده را با زیره و کمی نمک مخلوط کنید. ته قابلمه مقداری روغن بریزید و نان یا سیب زمینی حلقه شده برای ته دیگ قرار دهید. سپس برنج مخلوط با زیره را داخل قابلمه بریزید. حرارت را زیاد کنید تا برنج کمی بخار کند. سپس نصف لیوان آب و چند قاشق روغن روی برنج بریزید.

در قابلمه را ببندید و حرارت را کم کنید و اجازه دهید برنج دم بکشد. پس از اینکه برنج دم کشید مقداری کره آب شده روی آن بدهید و به همراه گوشت یا مرغ این برنج خوشمزه را سرو کنید.

1- نوشیدنی زیره برای لاغری

طرز تهیه:

2 قاشق غذاخوری دانه زیره نصف یک عدد لیمو یا 20 قطره آبلیمو این مقدار زیره را از شب قبل در آب خیس کنید و صبح روز بعد، آن را در یک ظرف بجوشانید. دانه های زیره را از عصاره آن خارج کنید و آبلیمو را در عصاره زیره حل کنید. این محلول را هر روز صبح به مدت 2 هفته با معده خالی میل کنید تا نتیجه شگفت انگیز آن را ببینید

2- استفاده از پودر زیره همراه ماست برای لاغری

پودر زیره برای لاغری زیره را هم می‌توانید به صورت پودری و آماده تهیه کنید و هم اینکه خودتان دانه های آن را به پودر تبدیل کنید. یک قاشق چایخوری از پودر زیره را با یک قاشق غذاخوری ماست مخلوط کنید و قبل از غذا میل کنید.

3- استفاده از عرق زیره

طریقه مصرف: هر ۱۲ ساعت نصف استکان درکمی آب حل کرده میل شود.

مقدارمصرف عرق زیره در بزرگسالان:روزی سه بار نصف استکان عرق زیره درکمی آب حل کنید قبل از غذامصرف کنید.
مقدارمصرف عرق زیره در کودکان: روزی سه بار سه قاشق غذاخوری عرق زیره درکمی آب حل کنید قبل از غذامصرف کنید.

فواید عرق زیره:

عرق زیره در کاهش وزن و لاغری مفید است
عرق زیره چربی سوز است
عرق زیره باعث رفع اشتهای کاذب می‌شود
عرق زیره باعث از بین بردن چربی های زیر پوستی می‌شود

شفاف سازی پوست با زیره

اگر زیره را در ظرفی خیس کنید و با آب آن صورت خود را بشویید، رنگ صورتتان باز می‌شود. پودر زیره را با آب جوش مخلوط کنید و روی صورت خود بگذارید و نرمی و لطافت را به صورت خود هدیه بدهید. آب جوشانده آن خون بینی را بند می‌آورد، فقط کافی است کمی از آب را داخل سوراخ های بینی بریزد و پره ها را چند دقیقه نگه دارید و نگذارید بیرون بریزیند. اگر آب جوشیده آن را داخل چشم بچکانید، قرمزی چشم را برطرف می‌کند و مانع خونریزی رگ های داخل چشم می‌شود. ضدعفونت و ورم ملتهمه چشم است و از چسبندگی پلک ها جلوگیری می‌کند. قرقره کردن آب جوشانده آن در دهان، دندان درد را تسکین می‌دهد.

التیام زخم چشم با زیره

برای التیام زخم چشم، دانه های له شده زیره سبز را در آب برنج خام خیس کرده و سپس مایع بدست آمده را قطره قطره روی زخم چشم بریزید.

درمان نفخ با به کمک زیره

زیره را در غذاهایی که نفاخ هستند مخصوصا حبوبات استفاده کنید.

اسانس زیره

این اسانس را می‌توانید از فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها خریدری کنید. مقدار مصرف آن 2 قطره در یک لیوان آب نیم گرم است.