قاووت چهل گیاه

قاووت که در لهجه کرمانی «قووتو» نامیده می‌شود، نوعی فرآورده غذایی سنتی کرمان است که از مخلوط چندین بذر گیاهی و گیاهان دارویی که پس از بو دادن به صورت مخلوط با شکر آسیاب و پودر می‌گردند، تهیه می‌شود.

معمولاً در کرمان رسم است هنگامی که خانمی زایمان می‌کند جهت تقویت به او قاووت می‌دهند و از مهمانانش نیز با قاووت پذیرایی می‌کنند.

از سوغات ی ها راور، شهربابک، رفسنجان، سیرجان، بم، زرند و کرمان است که قدمتی طولانی دارد. ناگفته نماند که قاووت یک شیرینی محسوب می‌شود و طعم های متفاوتی دارد. اما معروفترین و کاملترین نوع قووتوی کرمان قهوه ای رنگ و متشکل از 40 گیاه مقوی و سنتی است. برخی از این مواد را برشته کرده و سپس‌ آنها را مخلوط و آسیاب می‌کنند.

قاووت فقط و فقط با رعایت نسبت وزنی موادش به یکدیگر خوشمزه و مورد پسند مصرف کننده آن واقع می‌شود. معمولا خانم های قدیمی کرمانی با بهره گیری از تجربه بالایشان بر این نسبت ها مشرف و قووتو های خوشمزه و مفیدی تولید می‌نمایند. آنها بر اساس تجربه از موادی استفاده می‌کنند که دارای طبع سرد و گرم باشند و اثر یکدیگر را خنثی نموده و در مجموع قاووت مقوی گردد. از طرفی موادی استفاده می‌شوند که قووتو خوشمزه نیز گردد و حتما 40 گیاه کامل استفاده نمی‌شوند چون شاید بعضا موجب تلخی یا تیزی قاووت شوند و مورد پسند هر ذائقه ای واقع نشود. البته میزان برشته کردن برخی مواد بسیار در مزه قاووت نقش دارند. بعضا بسته به فصول سال برخی گیاهان یافته نمی‌شوند که خود دلیل دیگری در استفاده نشدن برخی از گیاهان در قاووت می‌شود. معمولا قاووت خانگی مرغوب کرمان حداقل دارای 30 الی 40 نوع گیاه است.

مواد تشکیل دهنده قاووت چهل گیاه بسته به ذائقه قابل تغییر است و به شرح زیر است :

تخم گشنیز ۱۵۰گرم – تخم آفتابگردان ۲۰۰ گرم – سیاه دانه ۱۰۰ گرم – کنجد ۲۰۰ گرم- جدوا ۲۵ گرم – هل باد (هل قراب) ۵۰ گرم – هل سبز ۱۰ گرم – تخم خرفه ۵۰۰ گرم – بذر کتان ۲۰۰ گرم – جو ۲۵۰ گرم – شاه دانه (کنف) ۲۰۰ گرم – تخم کاهو ۲۰۰ گرم – موردانه ۱۰۰ گرم – شقاقل ۲۰ گرم – خشخاش ۲۵۰ گرم – قهوه ۱۵۰ گرم – تاجریزی (روپاس) ۵۰ گرم – دارچین ۵ گرم – عاقرقرها ۵ گرم – زعفران ۵ گرم – مغز بادام ۲۵ گرم – مغز فندق ۲۵ گرم – بادام هندی ۲۵ گرم – مغز پسته ۲۵ گرم – مغز گردو ۲۵ گرم – انجیر ۲۵ گرم – نارگیل ۲۵ گرم – نخود ۱۰۰ گرم – زنجبیل ۵ گرم – فلفل سیاه ۵ گرم – ریشه جوز ۱۰ گرم – مرزنگوش (مرزنجوش) ۱۰ گرم – آویشن ۱۰ گرم – زنیان ۱۰ گرم – جوز هندی ۱۰ گرم – میخک(قلمفر) ۵ گرم – بهارنارنج ۱۰ گرم – بابونه ۲۵ گرم – رازیانه ۵ گرم – افتیمون ۲۵ گرم

موادی که نیاز به برشته کردن آنها است : تخم خرفه، بذر کتان، جو، شاه دانه(کنف)، تخم کاهو، موردانه، تخم گشنیز، تخم آفتابگردان، سیاه دانه، خشخاش، قهوه. کنجد

برای شیرین کردن قاووت میتوان یکی از موارد شکر سفید، شکر قهوه ای(نیشکر)، توت خشک یا خرما خشک به میزان 2یا 1.5 برابر وزن مواد فوق استفاده کرد.

- تقویت اعصاب
- آرامبخش خواب
- تقویت قوای جنسی(تقویت قوه باه، نعوظ)
- درمان سستی و انزال زودرس
- تقویت حافظه
- تقویت کننده عمومی بدن(مفید برای بعد از دوران نقاهت)
- نیرو بخش
- رفع ضعف و بی حالی
- تقویت قوای جسمانی
- رفع کم خونی
- مسکن درد مفاصل
- رفع خستگی، نشاط آور

خواص برخی مواد قاووت چهل گیاه عبارتند از

بذر خرفه : داری طبیعت سرد، ضد کرم کدو
بذرگشنیز: طبیعت سرد و هضم کننده غذا، نیرو دهنده، ضد تشنج، ضد صرع و ضد کرم
بذر کتان: طبیعت گرم، افزایش دهنده ادرار و رفع کننده یبوست
جو: طبیعت سرد، درمان بیماری های قلبی، یبوست و دیگر اختلالات هاضمه و کاهش دهنده کلسترول
بذر کاهو: طبیعت سرد، شیر افزا، ضد درد، التیام دهنده زخم و بواسیر، رفع کننده ناراحتی های کبد و خواب آور
هل: طبیعت کمی گرم و خشک، تقویت کننده معده، مفید برای درمان تهوع، نفخ، سنگ کلیه و کیسه صفرا و به طور کلی مقوی
 سیاه دانه: طبیعت خیلی گرم، بادشکن، ملین و دافع سموم
 تخم آفتابگردان:طبیعت گرم، به علت دارا بودن ویتامین A مفید برای قوه بینایی

کنجد: طبیعت گرم، نرم کننده صدا و روده، رفع کننده خشونت حلق و غنی از ید
 مورد دانه: طبیعت معتدل، تقویت کننده و مقوی معده و مفید برای درمان خونروی از اعضاء، مفید در درمان روماتیسم، اسهال و بیماری های مجاری تنفسی
 شاه دانه: طبیعت گرم و خشک، نیرو بخش، ملین، ضد انگل و تسکین دهنده اعصاب
 فلفل سیاه: طبیعت خیلی گرم و خشک، مقوی معده و محرک اشتها و ضد مسمومیت
 قهوه: طبیعت سرد و خشک، نیرو بخش و تقویت کننده و موثر در درمان بیماری های ریوی، حصبه و...
بذر خشخاش: طبیعت سرد، خواب آور، مخدر، افزایش دهنده وزن، تقویت کننده حواس و مفید برای کلیه، کبد و درمان اسهال

- به دلیل مقوی بودن و بالا بودن میزان کالری قاووت، خوردن بیش از حد و زیاده روی در مصرف آن موجب چاقی و جوش زدن پوست می‌گردد.

- شکر موجود در قاووت برای آنان که از دیابت رنج می‌برند مضر است.

- قاووت مرغوب باید کاملا نرم و پودر باشد. به عبارتی کاملا آسیاب شده باشد.

- بوی ماندگی ندهد. معمولا هریک از گیاهان چرب و سرشار از روغنی که در قاووت گرما دیده باشند سریعا بوی ماندگی خواهند گرفت.

- رنگ قاووت چهل گیاه باید قهوه ای باشد، در غیر اینصورت چنانچه رنگ قاووت به روشنی زند نشان دهنده بکار بردن بیش از حد جو، گندم و شکر است. قاووت چهل گیاه به رنگ قهوه ای خیلی تیره نشان از برشته کردن بیش از حد یا سوختن مواد است، شاید خوش مزه باشد اما خاصیتی ندارد حتی میتواند زیان آور باشد.

- قاووت مرغوب نباید بیش از حد شیرین و دارای شکر باشد.

- قاووت نگهداری شده در محیط گرم و در معرض نور مستقیم آفتاب فاسد شده و آفت خواهد زد. آفتها بصورت سولک های ریز در قاووت مشاهده می‌شوند.

- قاووت نباید مزه تیز و تند یا تلخ بدهد. اگر دلیل این طعم های قالب از ازدیاد مواد تند یا برشته کردن بیش از حد مواد قاووت باشد برای معده زیان آور خواهد بود و چنانپه دلیلش نگهداری در شرایط نامناسب باشد که خوردن آن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و در واقع قاووت فاسد شده

ترکیبات قاووت خانگی اعلای سوغات کویر :

بذر گشنیز - بذر خشخاش - کنجد - تخم آفتابگردان - بذر شاهدانه - رازیانه - جو - دارچین - زنجبیل - فلفل سیاه - بذر کتان - بذر کاهو - موردانه - بذر خرفه-سیاه دانه - جدوا - هل سبز - هل سیاه - قهوه دانه سبز - روپاس - آویشن - نارگیل - نخودبرشته - بابونه - میخک - جوزهندی - مرزنجوش - سنجد - گل محمدی - شکر

ترکیبات قاووت خانگی ارزان سوغات کویر :

بذر گشنیز - بذر خشخاش - کنجد - تخم آفتابگردان - بذر شاهدانه - جو - گندم - بذر کتان - بذر کاهو - بذر خرفه - جدوا - هل سیاه - قهوه دانه سبز - نخودبرشته - جوزهندی - مرزنجوش - شکر

معمولا قاووت را همراه شیر گرم و چای یا آب جوش می‌توان مصرف کرد. یک یا دو قاشق چای خوری از قاووت را داخل فنجان نوشیدنی گرم ریخته و میل فرمایید. 2 یا سه بار استفاده قاووت در روز به شکلی که عنوان شد مانعی ندارد.

البته خوردن قاووت به تنهایی به دلیل پودر بودنش کمی سخت است و بعضا حراس دارند که در هنگام خوردن لباسهایشان کثیف شود.

جادارد یه روش ساده برای خوردن قاووت آموزش دهیم. درواقع در کرمان هم از این روش استفاده می‌شه. کمی قووتو کف دست ریخته مشتتان را فشار دهید تا ذرات قاووت بهم چسبیده و پیوسته شوند. حال با کمک دست دیگر تکه قووتو تشکیل شده را با خیال آسوده برداشته میل کنید.

قاووت داخل یک ظرف دربسته و داخل یخچال نگهداری شود (دور از رطوبت، نور و گرما). حتی المقدور برای اینکه قاووت تغییر طعم ندهد یا به عبارت ساده تر بوی سردخانه را به خود نگیرد در دو لایه مشمع پرس شود.

با شرایط نگهداری فوق قاووت حداقل 6ماه ماندگاری خواهد داشت.