شناخت استان خراسان جنوبی

استان خراسان جنوبی به علت محصور بودن در کمربند بیابانهای طبس و لوت، استانی کویری محسوب می‌گردد.

استان خراسان جنوبی (سرزمین طلای سرخ) با مساحت ۱۵۰۸۰۰ کیلومتر مربع و با آب و هوای متنوع در شرق کشور واقع شده است. این استان با مرکزیت بیرجند، از شمال به خراسان رضوی و از شرق به طول ۳۳۱ کیلومتر دارای مرز مشترک با کشور افغانستان بوده و از غرب به استان یزد، اصفهان و سمنان و از جنوب به استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان محدود است. استان خراسان جنوبی بر اساس تقسیمات کشوری، در سال ۸۳ با مصوبه‌ی هیأت دولت و مجلس شورای اسلامی با حضور ۴ شهرستان منتزع از خراسان بزرگ تشکیل شد. در حال حاضر این استان دارای ۱۱ شهرستان، ۲۸ شهر، ۲۵ بخش، ۶۱ دهستان و ۳۵۵۵ آبادی است. شهرستان های این استان شامل بیرجند، قاینات، طبس، فردوس، نهبندان، سرایان، سربیشه، درمیان، بشرویه، خوسف و زیرکوه است.

مسافران این منطقه حجم عظیمی از سوغات، هدایا و تحفه‌ها را می‌بینند که هر کدام به نحوی با کیفیت مثال زدنی خود ارمغانی از این دیار است .معروف ترین این سوغات سه طلای سرخ زعفران، زرشک و عناب می‌باشند. تحفه های دیگر را در این بخش ملاحظه خواهید نمود و از عنوان کردن آنها صرف نظر می‌شود. علاوه بر تمامی موارد ذکر شده صنایع دستی این استان می‌تواند نیز به شرح ذیل سوغات بسیار با ارزشی محسوب شود.

صنایع دستی :

قالی‌بافی : در حال حاضر روستای مود ـ بیست و نه کیلومتری بیرجند ـ از مهم‌ترین مراکز تولید قالی در بیرجند به شمار می‌رود. امروزه در بازارهای جهانی قالی بیرجند را به نام مود می‌شناسند. مرغوبیت و شهرت قالی مود به جهت استفاده از پشم محلی، شست و شوی خوب، رنگریزی سنتی و بافت خوب آن است. نقش‌های ریز ماهی، خشتی، پر طاووسی (چهار شعله، بوته جغه)، نقش سی و سه کله، نقش ساده و … از جمله نقش‌های مورد استفاده قالی‌ های این منطقه است.

پارچه‌بافی : پارچه‌بافی در بیرجند از قدمتی طولانی برخوردار است، ولی با گسترش صنایع مدرن نساجی در حال فراموشی است. قدیفه، بقبند، چادر شب، سارق، صافی، دستارخان، چهار پوشاله، کرباس، لنگ، سفره توتی و حوله از انواع پارچه‌های نخی هستند که در این منطقه بافته می‌شوند.

سفالگری : سفالگری در برخی نقاط بیرجند به ویژه در روستای «شاهزیله» بخش خوسف متداول است. در این منطقه انواع وسایل سفالی ساخته می‌شود. سفال این منطقه کاربردی و از نوع بدون لعاب است.

سبدبافی : این هنر هنوز در برخی از روستاهای بیرجند متداول است. در ساخت انواع سبد از ساقه‌های لطیف بید، بادامک، گز و سا قه غلات به ویژه گندم و جو استفاده می‌شود. انواع سبد عبارتند از: سبد معمولی، شلغم شوی، گربه تاز، قفس پرندگان، کباره، کالک بیز و ….

از انواع حرفه‌های دیگر که در بیرجند متداول است می‌توان به جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، نمدمالی، زیلوبافی، مسگری، آهنگری، زرگری، دباغی و … اشاره کرد. هم‌چنین سوزن‌دوزی سنتی، چشمه‌دوزی، آجیده‌دوزی، ابریشم‌دوزی، خامه‌دوزی، ملیله‌دوزی و قلاب‌بافی نیز از هنرهای ظریف و رایج این منطقه به شمار می‌رود.

جاذبه های گردشگری و تاریخی :

بیرجند: قلعه بیرجند - ارگ کلاه فرنگی - عمارت شوکت آباد - عمارت رحیم آباد - عمارت معصومیه - عمارت اکبریه - عمارت امیرآباد - ارگ حاجی آباد - بنای تاریخی خواجه خضر - مدرسه شوکتیه - یخدان رحیم آباد - ارگ تاریخی بهارستان - باغ منظریه - موزه میراٍ پهلوانی - سد بند دره - سد بند امیرشاه - آبشار گیوک - آبشار چهارده

قاینات : مقبره بوذرجمهر - مقبره ابوالمفاخر - غار خونیک - غارهای فارسان، پهلوان و نوغاب

طبس : برج هادرباش - کاروانسرای خان - امام زاده حسین بن موسی الکاظم (ع) - سد کریت - دره کال جنی - کویر حلوان - غار حلوان - باغ گلشن - جنگل سنو - روستای دیدنی خرو - دره کال سردر - روستای کریت - روستای پیرحاجات - روستای هودر- حیات وحش نایبندان(یکی از گستره های زیست یوزپلنگ آسیایی) - روستای ازمیغان - طاق شاه عباسی - مدرسه دو منار - سد کریت - قلعه اسماعیلیان - قلعه هفت برج - قلعه روت - قلعه دیهوک - قلعه پاشنه دران - قلعه فدائیان حسن صباح - باغ پیر - بقعه سید محمد بن جعفر طیار - مزار احمدبن اسحاق - مزار جوخواه - آبگرم روستای دیگ رستم - چشمه مرتضی علی

نهبندان : قلعه نهبندان - آسیاب های بادی روستا های چهارفرسخ، خوانشرف، گوند و میغان - خانه سالاری - آرامستان گبرها - کوه های مریخی چاهداشی

مود : عمارت و باغ مود - آستان مبارکه بی بی زینب خاتون - غار چهل چاه - غار چنشت - بقعه سید حامد علوی

بشرویه : خانه مستوفی - حسینیه حاج علی اشرف - مدرسه علمیه - قلعه دختر - مسجد جامع ارسک - دشت شقایق روستای کرند - منزل ملا عبدا.. تونی - امام زاده محمدبن اصغر

سرایان : سد زو - کاروانسرای رباط شاه عباسی - مقبره تورانشاه - قلعه قلاع - برج های حصار - محوطه تاریخی کله کوپ آیسک - مسجد جامع دو حصاران - منطقه نمونه گردشگری مصعبی و کریمو

خوسف : آرامگاه ابن حسام - روستای تاریخی خور

زیرکوه : منطقه حفاظت شده شاسکوه - مسجد جامع افین - بقعه عمربن داوود - بقعه سیدبن موسی الکاظم

درمیان : قلعه فورگ - مسجد جامع هندوالان - قلعه اسدیه - آرامگاه سلطان ابراهیم رضا (ع) - حوزه علمیه - کوچه باغ ها و چنار کهنسال روستای دوشنگان

فردوس : مسجد کوشک - مسجد شهر تاریخی تون - مدرسه علیا - مقبره سلطان ابراهیم و محمد - آب گرم معدنی - روستا های دیدنی بیدسکان، امرودکان و مهوید

ارگ کلاه فرنگی بیرجند